Wymiar kolejnej części urlopu wychowawczego, udzielanej po 30 września 2013 r. - stanowisko MPiPS

Ile miesięcy urlopu wychowawczego można udzielić pracownicy, która w końcu listopada br. wystąpiła o kolejną, trzecią część tego urlopu w wymiarze 1 roku? Nadmieniamy, że obecnie dobiega końca druga część urlopu, która łącznie z poprzednią wyniesie 2 lata.

Jeżeli z urlopu na to samo dziecko korzysta wciąż ten sam rodzic (opiekun) dziecka, pracodawca może mu udzielić urlopu wychowawczego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z poprzednimi częściami 35 miesięcy.

Problematyka urlopów wychowawczych jest uregulowana przepisami art. 186 i następnymi Kodeksu pracy, znowelizowanymi ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. poz. 1028), dalej zwaną nowelą. Szczegółowe warunki udzielania tego urlopu określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 r. w tej sprawie (Dz. U. poz. 1139). W myśl powołanych przepisów rodzice lub opiekunowie dziecka korzystają z tego uprawnienia na równych zasadach. Urlop ten może zatem wykorzystać jeden albo drugi z nich, lub też oboje (każdy w części), a nawet przez określony w przepisach okres równocześnie. Wymiar urlopu wychowawczego na dane dziecko nie może przekroczyć 36 miesięcy (uprzednio 3 lat). Ustawodawca wprowadził jednak istotne novum polegające na przyporządkowaniu po jednym miesiącu z pełnego wymiaru dla każdego z rodziców (opiekunów) odrębnie.

Ważne: W przypadku korzystania z urlopu wychowawczego tylko przez jednego z rodziców, urlop ten może trwać maksymalnie 35 miesięcy.

Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy gdy:

drugi rodzic dziecka nie żyje,
drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu (art. 186 § 9 K.p.).

Pełny, 36-miesięczny wymiar urlopu, przysługuje także jedynemu opiekunowi dziecka (art. 186 § 10 K.p.). Pisaliśmy na ten temat w UiPP nr 21/2013, str. 54-59.

Wskazane zasady obowiązują od 1 października 2013 r., a nowela nie wprowadziła rozwiązań przejściowych odnośnie wymiaru urlopu dla osób korzystających z tych urlopów w dniu jej wejścia w życie. W związku z tym należy uznać, że urlop wychowawczy udzielony w całości (3 lat) przed wejściem w życie nowych przepisów, zgodnie z zasadą pewności prawa pozostaje bez zmian. Odmiennie jest jeżeli chodzi o urlopy udzielane w częściach, gdy o kolejną zainteresowany występuje po zmianie przepisów. W tym przypadku w odniesieniu do wymiaru należy stosować nowe zasady. Takie też stanowisko przedstawiło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie nadesłanym do naszego Wydawnictwa w dniu 25 października 2013 r., które cytowaliśmy w UiPP nr 22/2013, str. 4. Kolejne wyjaśnienie resortu pracy, szerzej ujmujące to zagadnienie, otrzymaliśmy w dniu 31 października 2013 r. Czytamy w nim, że: "(…) Przepisy Kodeksu pracy, które wprowadziły nowe zasady korzystania przez pracowników - rodziców lub opiekunów dziecka z prawa do urlopu wychowawczego weszły w życie z dniem 1 października br., bez przepisów przejściowych. Powyższe oznacza, iż do pracowników rozpoczynających obecnie korzystanie z urlopu wychowawczego lub kolejnej jego części, należy stosować wprost nowe przepisy.

Zatem jeżeli pracodawca udzielił pracownikowi pierwszą część urlopu wychowawczego na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, to niezależnie od faktu kiedy nastąpi (lub nastąpiło) jego zakończenie, złożenie przez pracownika wniosku o kolejną cześć ww. urlopu już w nowym stanie prawnym, nakłada na pracodawcę obowiązek jego udzielenia wyłącznie na nowych zasadach. W konsekwencji, pracodawca może wyrazić zgodę na wykorzystanie przez pracownika tylko takiego wymiaru urlopu wychowawczego w ramach jego drugiej (lub kolejnej) części, który razem z częścią już wykorzystaną (w całości lub częściowo przed dniem 1 października b.r.), nie przekroczy 35 miesięcy. Zgodnie bowiem z nowymi regulacjami, każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego i prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. (…)". Jak zaznacza Ministerstwo, prezentowane przez Departament Prawa Pracy opinie nie mają charakteru wiążącego dla pracowników, pracodawców, organów kontroli ani dla sądów.

Przykład

Pod koniec listopada 2013 r. do pracodawcy wpłynął wniosek o trzecią część urlopu wychowawczego na dziecko urodzone w marcu 2011 r. Dotychczas pracownica skorzystała z dwóch części tego urlopu udzielonych jej na okresy od 14 grudnia 2011 r. do 13 grudnia 2012 r. oraz od 14 grudnia 2012 r. do 13 grudnia 2013 r.

Obecnie, o ile nie występuje przypadek szczególny, o którym mowa w art. 186 § 9 lub 10 K.p., pracodawca może jej udzielić najwyżej 11 miesięcy urlopu wychowawczego, co łącznie da 35 miesięcy tego urlopu. Pozostały miesiąc może wykorzystać drugi rodzic lub opiekun dziecka.