Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 9 (531) z dnia 1.05.2021

Wpływ likwidacji oddziału spółki na stosunek pracy pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym

Spółka z o.o. ze względów ekonomicznych likwiduje swój oddział położony w innej miejscowości. Pracownikom zatrudnionym w oddziale wypowiada umowy o pracę. Czy likwidacja oddziału może być powodem wypowiedzenia umowy pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym?

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem nie tylko w trakcie przebywania przez niego na urlopie wychowawczym, ale także już od dnia złożenia przez niego wniosku o:

• udzielenie urlopu wychowawczego - do dnia zakończenia tego urlopu,
• obniżenie wymiaru czasu pracy - do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy (art. 186⁸ K.p.).

Stosowny wniosek pracownik powinien złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu/pracy w obniżonym wymiarze.

Z kolei złożenie wniosku już po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, nie wstrzyma skutku w postaci rozwiązania umowy o pracę (umowa rozwiąże się w terminie wynikającym z czynności wypowiedzenia).

W omawianych okolicznościach możliwe jest wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę za wypowiedzeniem, jeżeli:

• dojdzie do ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
• zajdą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Niewykluczone, że w przypadku opisanym przez Czytelnika mógłby mieć zastosowanie wyjątek, o którym mowa w pierwszym myślniku, pod warunkiem że oddział znajdujący się w innej miejscowości można byłoby uznać za pracodawcę, który ogłosił swoją upadłość lub likwidację. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników (art. 3 K.p.). Zatem pracodawcą może być oddział spółki prawa handlowego. Warunkiem jest wyposażenie go przez przedsiębiorcę (tu spółkę prawa handlowego) w zdolność do zatrudniania pracowników oraz posiadanie przez ten oddział osoby lub organu zarządzającego albo innej wyznaczonej osoby, która będzie upoważniona do wykonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Wszystko to powinno wynikać ze statutu lub umowy spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Warszawie ma oddział w Poznaniu. Umowa spółki stanowi, że oddział może we własnym imieniu zatrudniać pracowników, a osobą upoważnioną do wykonywania czynności w zakresie prawa pracy jest osoba zatrudniona na stanowisku dyrektora oddziału. Oddział w Poznaniu jest więc pracodawcą wobec zatrudnionych pracowników.

Jak już wcześniej wspomniano, przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, który złożył wniosek o urlop wychowawczy albo korzysta z tego urlopu jest między innymi ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Upadłość ogłasza się w stosunku do podmiotu, który stał się niewypłacalny, czyli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 § 1 i 1a ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe - Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 ze zm.). Z treści art. 5 ustawy Prawo upadłościowe wynika, że ma ona zastosowanie między innymi do przedsiębiorców, którymi zgodnie z Kodeksem cywilnym są: osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 33¹ § 1 tego aktu prawnego (niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną). Natomiast likwidacja jest konsekwencją jakiegoś zdarzenia, które powoduje "unicestwienie" całego podmiotu. W przypadku spółek prawa handlowego, do których należy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, może do niej dojść na przykład w wyniku podjęcia przez wspólników uchwały, z przyczyn wskazanych w umowie lub statucie spółki, w wyniku wydania przez sąd wyroku albo np. ogłoszenia upadłości. Otwarcie likwidacji należy zgłosić do sądu rejestrowego (art. 74 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.).

Pomimo że oddziałowi spółki można nadać status pracodawcy, to dzieje się tak w celach praktycznych - na potrzeby prowadzenia bieżących spraw pracowniczych, takich jak zatrudnianie, udzielanie urlopów itp. Po części właśnie dlatego likwidacji takiego oddziału nie należy utożsamiać z likwidacją pracodawcy, o której mowa w przepisach dopuszczających wypowiadanie umów pracownikom posiadającym szczególną ochronę (w tym np. korzystającym z urlopu wychowawczego). Z orzecznictwa sądów wynika, że likwidację oddziału traktuje się w kategoriach zmian organizacyjnych, które skutkują likwidacją stanowiska pracy, a nie pracodawcy. W uzasadnieniu wyroku z 10 września 1998 r. (sygn. akt I PKN 310/98, OSNP 1999/19/614) Sąd Najwyższy stwierdził, że: "(...) Likwidacja pracodawcy z istoty rzeczy dotyczy utraty przez niego bytu prawnego i wobec tego zawsze jest likwidacją »w całości« (całego podmiotu prawnego); nie ma częściowej likwidacji podmiotu prawnego (podmiot ten istnieje albo nie). (...)".

Czytelnik z pytania będzie mógł natomiast wypowiedzieć pracownicy będącej na urlopie wychowawczym umowę o pracę w trybie i na warunkach określonych w art. 5 ust. 1 lub art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 marca 2013 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969 ze zm.), jeżeli ma ona do niego zastosowanie.