Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 18 (564) z dnia 10.09.2022

Obowiązek wykorzystania dwutygodniowego urlopu wypoczynkowego

1) Pracownik chciałby podzielić swój urlop na krótkie, najwyżej tygodniowe odcinki czasowe, przez co żaden nie będzie trwał 14 dni. Czy ma do tego prawo?

Nie można pracownikowi odmówić prawa składania propozycji wykorzystania urlopu wypoczynkowego według własnych potrzeb. Jednak wskazane w pytaniu pracodawca ma prawo odrzucić.

Stosownie do art. 152 K.p., pracownikowi przysługuje prawo do corocznego nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Pracodawca jest natomiast zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 K.p.). Powołane przepisy oprócz zasad udzielania urlopu, niewątpliwie zawierają cel uprawnienia, "(...) którym w świetle ogółu przepisów urlopowych jest wypoczynek i regeneracja sił psychofizycznych pracownika. (...)" (por. wyrok SR w Puławach z 26 listopada 2019 r., sygn. akt IV P 13/19). Nie sprzyja mu z pewnością rozdrobnienie urlopu, tym niemniej ustawodawca dopuścił jego podział na mniejsze części. Zobowiązał jednak strony do zapewnienia co najmniej 1 raz w roku "dłuższego" wypoczynku urlopowego.

Chodzi przy tym o cały okres, który: "(...) łącznie z dniami, na które pracownikowi udzielono urlopu, powinien wynieść co najmniej 14 kolejnych dni. Do okresu tego wlicza się bowiem, poza dniami urlopu, także dni wolne od pracy, a zatem niedziele, święta i dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W przypadku pracownika pracującego od poniedziałku do piątku warunek określony w art. 162 K.p. zostanie więc spełniony, gdy pracownikowi zostanie udzielony urlop na 10 dni jego pracy, dodając bowiem 4 dni wolne od pracy przypadające w weekendy uzyskamy w sumie wymagane 14 dni kalendarzowe wypoczynku. (...)" (por. Katarzyna Pietruszyńska, PiZS 2013/8/42).

Zwracamy uwagę! Urlop może być podzielony tylko wtedy, gdy z wnioskiem w tej sprawie wystąpi pracownik. Wniosek może zostać złożony w dowolnej formie przed rozpoczęciem urlopu, przy czym dla celów dowodowych wskazana jest forma pisemna. Wniosek nie wymaga uzasadnienia i nie jest dla pracodawcy wiążący.

W praktyce wnioski o podział urlopu składane są najczęściej na etapie planowania urlopów, np. przez wskazanie propozycji wykorzystania. Co do zasady urlopów należy bowiem udzielać zgodnie z planem, który ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy (art. 163 § 1 zd. 1 K.p.). Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 23 listopada 2016 r. (sygn. akt III APa 61/15): "(...) realizacja prawa pracownika do wypoczynku jest korygowana potrzebami pracodawcy i koniecznością obecności pracownika w zakładzie.". Pracodawca może też wprowadzić zasadę wyraźnego, pisemnego wnioskowania o podział urlopu.

Przepis art. 162 K.p. nie wskazuje adresata odpowiedzialnego za wykorzystanie 14-dniowego wypoczynku w danym roku. Jednak to pracodawca ponosi odpowiedzialność za naruszenie przepisów urlopowych.

Zwracamy uwagę! Kto, wbrew obowiązkowi, nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 282 § 1 pkt 2 K.p.).

Pomimo, że zgoda na nadmierne rozdrobnienie urlopu nie jest z tą okolicznością równoznaczna, jednak narusza przepisy urlopowe, czego należy się wystrzegać, pomimo iż nie przewidziano za nie kary finansowej. 

Potwierdził to Główny Inspektorat Pracy wyjaśniając w piśmie udostępnionym naszemu Wydawnictwu 2 sierpnia 2021 r., że: "(...) Podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w literaturze prawniczej i akceptowanym przez Państwową Inspekcję Pracy nadmierne rozdrobnienie urlopu udzielanego na wniosek pracownika nie stanowi wykroczenia przeciwko jego prawom, jest jednak sprzeczne z treścią art. 162 Kodeksu pracy, który wprost wskazuje, iż »co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.« Podsumowując, nieudzielenie pracownikowi co najmniej jednej części wypoczynku obejmującej co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych nie stanowi wykroczenia przeciwko prawom pracownika. (...)".

2) Czy pracownik objęty systemem równoważnym spełni obowiązek wykorzystania 14-dniowego urlopu wypoczynkowego, jeśli zaplanowano mu pracę jedynie w jednym z dwóch tygodni urlopu?

Tak. Należy przyjąć, że urlop trwa od jego rozpoczęcia do powrotu do pracy, a więc obejmuje przylegające lub wstępujące w trakcie dni wolne od pracy i to bez względu na ich status. Są to nie tylko wymienione w odpowiedzi na pierwsze pytanie niedziele, święta i dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, ale także tzw. harmonogramowe dni wolne od pracy.