Nowe przepisy w zakresie odbywania szkoleń zawodowych

Przez wiele lat zaliczenie szkolenia zawodowego odbytego przez pracownika do czasu pracy zależało od tego, czy było to szkolenie z zakresu bhp. Uwzględnianie innych szkoleń w czasie pracy, zwłaszcza odbytych w wolny weekend, było już dyskusyjne, chyba że obowiązek ich odbycia wynikał z przepisów lub z wyraźnego polecenia pracodawcy. Po ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 641) zasady zaliczania szkoleń do czasu pracy nie budzą już takich wątpliwości.

Poprzedni stan prawny

Przepisy z zakresu prawa pracy obowiązujące w okresie przed 26 kwietnia 2023 r. pozwalały na zaliczenie do czasu pracy zasadniczo tylko szkolenia pracownika z zakresu bhp. Zgodnie bowiem z art. 237³ § 3 K.p. podstawowe i okresowe szkolenia bhp odbywały się (i odbywają) w godzinach pracy i na koszt pracodawcy. Organizowanie tych szkoleń poza rozkładowym czasem pracy generalnie było i jest niedopuszczalne. Jeżeli taki fakt ma jednak miejsce, udział w szkoleniu traktuje się jako pracę w godzinach nadliczbowych.

Co do szkoleń innego rodzaju - nawet związanych z obowiązkami zawodowymi - to nie były one uwzględniane w czasie pracy, chyba że tak stanowiły przepisy odrębne. Przy czym w piśmiennictwie z zakresu prawa pracy można było spotkać się z różnymi poglądami dotyczącymi przypadku, gdy to pracodawca kieruje pracownika na szkolenie poza godzinami pracy. Generalnie przyjmowało się, że w takiej sytuacji pracownik uczestniczący w szkoleniu związanym z pracą wykonuje polecenie pracodawcy, pozostając w ten sposób w jego dyspozycji. W konsekwencji czas poświęcony na udział w szkoleniu powinien być zaliczony do czasu pracy. Taka interpretacja nie miała jednak potwierdzenia w obowiązujących przepisach, co uległo zmianie od 26 kwietnia 2023 r.

Szkolenia zawodowe w czasie pracy

Od 26 kwietnia 2023 r. wszedł w życie art. 94¹³ K.p., który jest nową regulacją, dodaną na mocy ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy. Stanowi on, że jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z:

postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego,
regulaminu albo przepisów prawa lub umowy o pracę oraz
w przypadku szkoleń odbywanych na polecenie przełożonego

szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy.

Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika jest - od 26 kwietnia br. i przy spełnieniu wszystkich przesłanek z art. 94¹³ K.p. - wliczany do czasu pracy. Nowe przepisy wprowadzone przez ustawę nowelizującą Kodeks pracy rozstrzygają więc jednoznacznie, że szkolenia pracownika dotyczące pracy, których obowiązek odbycia wynika z przepisów lub z polecenia pracodawcy, odbywają się na koszt zatrudniającego i są zaliczane do czasu pracy.

Konsekwencje tej regulacji są dość istotne dla rozliczenia (w kontekście czasu pracy) szkolenia odbywającego się po zakończeniu dniówki roboczej lub w tzw. wolne weekendy. W razie odbycia szkolenia w czasie wolnym od pracy mogą bowiem wystąpić nadgodziny lub konieczność udzielenia pracownikowi innego dnia wolnego od pracy (przykład). Oczywiście pracownikowi za każdą godzinę pracy spędzoną na szkoleniu przysługiwać też będzie normalne wynagrodzenie za pracę.

Prawo do urlopu szkoleniowego

Pracownikowi podnoszącemu swoje kwalifikacje zawodowe za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy przysługują uprawnienia szkoleniowe z tym związane. Chodzi tu m.in. o prawo do urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub z części dnia pracy w celu punktualnego przybycia na zajęcia i wzięcie udziału w nich. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika związane ze wspomnianym podnoszeniem kwalifikacji zawodowych uregulowano w dziale IV rozdziale III Kodeksu pracy, dotyczącym kwalifikacji zawodowych pracowników. Po ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy może jednak powstać pytanie o wzajemną relację nowego art. 94¹³ K.p. i przepisów zawartych w powyższym dziale i rozdziale Kodeksu pracy - przykładowo, czy pracownik, którego szkolenie zawodowe zostało zaliczone do czasu pracy, ma prawo do zwolnienia od pracy.

Odpowiedź na powyższe pytanie można znaleźć w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej Kodeks pracy od 26 kwietnia br. (w fazie, gdy ustawa ta była jeszcze projektem). Można w nim przeczytać, że: "(...) Jeżeli szkolenia takie (o których mowa w art. 94¹³ K.p. - przyp. red.) będą spełniały wymogi szkolenia dotyczącego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, o których mowa w dziale czwartym Kodeksu pracy, rozdziale III. Kwalifikacje zawodowe pracowników, przepisy tego rozdziału będą dodatkowo stosowane. (...)". Pracownik, którego szkolenie zawodowe zostało zaliczone do czasu pracy na podstawie art. 94¹³ K.p., nie straci więc prawa do urlopu szkoleniowego czy zwolnienia z części lub całości dnia pracy.

Przykład

Pracownik pracuje na pełny etat w podstawowej organizacji czasu pracy, od poniedziałku do piątku (sobota i niedziela są dla niego wolne od pracy). Pracodawca skierował pracownika do odbycia szkolenia zawodowego bezpośrednio związanego z wykonywanymi przez pracownika obowiązkami służbowymi. Szkolenie trwało 2 dni, w wolną dla pracownika sobotę i niedzielę, w sobotę 10 godzin, a w niedzielę 8 godzin.

Za godziny szkolenia w sobotę i w niedzielę pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie za pracę za każdą godzinę szkolenia oraz dzień wolny, udzielany odrębnie za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (tu: w sobotę) i za pracę w niedzielę. Dnia wolnego należy udzielić odpowiednio: do końca okresu rozliczeniowego lub w terminach wskazanych w art. 151¹¹ K.p.

Należy zaznaczyć, że dzień wolny rekompensuje pracę (tu: szkolenie) w dniu wolnym jedynie w granicach norm czasu pracy, tj. zasadniczo 8-godzinnego dnia pracy. Godziny wykraczające poza normę trzeba rozliczyć na zasadach dotyczących nadgodzin z przekroczenia dobowego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)