Zaliczenie urlopu bezpłatnego do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze

Czy okres urlopu bezpłatnego udzielonego na wniosek organizacji związkowej, w której pracownik pełnił funkcję z wyboru, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze? Jaki wpływ na kwalifikację konkretnego przypadku ma fakt, iż urlop bezpłatny przypadał na lata 80-te? Czy zapis układu zbiorowego pracy może być mniej korzystny, niż powszechnie obowiązujące przepisy, ograniczając okres pracy uwzględniany przy ustalaniu wysokości nagrody jubileuszowej?

Związki zawodowe mają prawo wnioskować do pracodawców o udzielenie urlopu bezpłatnego pracownikom wybranym do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy. Wniosek taki jest wiążący dla pracodawcy, który może jedynie zmienić termin udzielenia urlopu bezpłatnego, o ile uzasadniają to ważne przyczyny, a pracodawca zawarł porozumienie z organizacją związkową (§ 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych… Dz. U. nr 71, poz. 336).

Powyższe wynika z art. 25 ust. 1¹ ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.).

Udzielając urlopu bezpłatnego pracodawca realizuje obowiązek wynikający z art. 25 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych oraz z § 1 przywołanego wyżej rozporządzenia z dnia 11 czerwca 1996 r.

Warto jednak pamiętać, że aktualna ustawa o związkach zawodowych obowiązuje od 27 lipca 1991 r., natomiast poprzednia z dnia 8 października 1982 r. (Dz. U. z 1985 r. nr 54, poz. 277 z późn. zm.) w art. 33 ust. 2 zobowiązywała jedynie zakład pracy do udzielenia pracownikowi powołanemu do pełnienia funkcji związkowej urlopu bezpłatnego na zasadach i w trybie określonych w Kodeksie pracy. Wcześniej obowiązek ten wynikał wprost z treści art. 175 K.p., który w okresie od 1 stycznia 1975 r. do jego uchylenia z dniem 1 stycznia 1997 r. przewidywał, że na wniosek organizacji społecznej zakład pracy jest obowiązany udzielić pracownikowi powołanemu do pełnienia funkcji z wyboru urlopu bezpłatnego na czas trwania mandatu, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Przepis ten stanowił ponadto, że w tym przypadku art. 174 K.p. nie ma zastosowania. Na podstawie art. 175 § 2 K.p. Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 20 września 1974 r. w sprawie zasad udzielania bezpłatnych urlopów pracownikom powołanym do pełnienia z wyboru funkcji w organizacjach społecznych (Dz. U. nr 37, poz. 218), które obowiązywało w okresie od 1 stycznia 1975 r. do 17 czerwca 1992 r. Przewidywało ono m.in., że urlopu bezpłatnego udziela się na wniosek centralnych, wojewódzkich lub powiatowych instancji podmiotów literalnie wymienionych w tym przepisie, w tym Zrzeszenia Związków Zawodowych i wchodzących w jego skład związków zawodowych (§ 3 ust. 1 uchylonego rozporządzenia). Najistotniejszy jednak dla rozstrzygnięcia omawianej w pytaniu kwestii był § 6 tego rozporządzenia stanowiący, że jeśli pracownik stawi się po urlopie bezpłatnym w zakładzie pracy w terminie 7 dni od jego zakończenia, okres tego urlopu wlicza się do okresu pracy w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w danym zakładzie pracy. W praktyce oznacza to, że urlopy bezpłatne udzielone na wniosek podmiotów wymienionych w § 3 rozporządzenia, przypadające w okresie od 1 stycznia 1975 r. do 17 czerwca 1992 r. podlegają wliczeniu do okresu zatrudnienia również w zakresie prawa do nagród jubileuszowych, przysługujących pracownikom określonych branż lub zakładów.

Układ zbiorowy pracy, a przepis powszechnie obowiązujący

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 września 1974 r. był przepisem powszechnie obowiązującym, który stosowano do pracowników powracających do pracy po urlopie bezpłatnym, udzielonym w związku z pełnieniem funkcji w strukturach związkowych, w okresie jego obowiązywania. Jako taki ustępował on w hierarchii źródeł prawa pierwszeństwa jedynie Konstytucji i ustawom. Oznacza to, że zawarte w nim gwarancje stanowią absolutne minimum określone przez ustawodawcę, a pracodawcy mogli kształtować uprawnienia pracowników tak samo lub korzystniej, niż przewidziano to w przepisach. Zasada ta została utrzymana do dziś, o czym świadczy treść przepisu art. 9 ust. 2 K.p., zgodnie z którym postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników, niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Rozporządzenia są takimi aktami wykonawczymi, zatem postanowienia układów zbiorowych sprzeczne z ich treścią należy uznać za nieobowiązujące, a w ich miejsce stosować przepisy rozporządzenia. Innymi słowy jeśli urlop bezpłatny, udzielony w oparciu o § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 września 1974 r. przypadał w okresie jego obowiązywania, a po jego zakończeniu pracownik stawił się w pracy w ciągu 7 dni, czas jego trwania musi być zaliczony do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze w danym zakładzie i to niezależnie od postanowień zakładowego układu zbiorowego pracy.