Wniosek o fakultatywne urlopy związane z rodzicielstwem po pierwszej wypłacie zasiłku macierzyńskiego

Pracownica pod koniec października br. urodziła dziecko. Wypłaciliśmy jej zasiłek macierzyński, w części przysługującej za październik, w wysokości 100% podstawy wymiaru. W dniu 3 listopada, tj. w ciągu 12 dni od porodu, pracownica złożyła wniosek o dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski, w związku z czym zasiłek macierzyński przysługuje jej w wysokości 80% tej podstawy. Czy nadpłaconą kwotę zasiłku macierzyńskiego możemy potrącić z bieżącej jego wypłaty?

Przepisy ustawy zasiłkowej nie regulują kwestii potrącenia nadpłaty zasiłku w okolicznościach wskazanych w pytaniu.

Zasiłek macierzyński za okres "podstawowego" i dodatkowego urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru, a za okres urlopu rodzicielskiego - 60% tej podstawy. Jeżeli w terminie 14 dni po porodzie pracownica złoży wniosek o udzielnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnych wymiarach, to zasiłek macierzyński za okres wszystkich urlopów przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru. Powyższe wynika z art. 31 ust. 1-3 ustawy zasiłkowej.

W sytuacji gdy wniosek o udzielenie wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem zostanie złożony w określonym terminie, ale już po wypłacie zasiłku macierzyńskiego, to powstanie nadpłata tego zasiłku. Stanowić ją będzie różnica między kwotą wypłaconą (100%) a należną (80%).

Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, wypłacona kwota zasiłku podlega m.in. potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących, jeżeli została pobrana nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy zasiłkowej. Powołane przepisy dotyczą zasiłków wypłaconych na podstawie zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA w przypadku utraty prawa do zasiłku na skutek nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia od pracy lub określenia przez lekarza orzecznika ZUS wcześniejszej daty ustania niezdolności do pracy (a także sfałszowania zaświadczenia ZUS ZLA).

Przepis art. 66 ustawy zasiłkowej nie wyłącza stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 ustawy o sus, do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych (por. wyrok SA w Rzeszowie z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt III AUa 785/07). W związku z tym osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Z tym, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

• świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,
   
• świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Żadna z wymienionych okoliczności, uzasadniająca potrącenie nienależnego zasiłku, nie wystąpiła w sytuacji, o której mowa w pytaniu. W tym przypadku nie można mówić ani o winie pracownicy, ani pracodawcy. Zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru został naliczony i wypłacony prawidłowo. Dopiero wniosek pracownicy - złożony w dopuszczalnym terminie określonym przepisami Kodeksu pracy (tj. nie później niż 14 dni po porodzie) - spowodował, że wysokość zasiłku okazała się zawyżona.

Nie należy jednak pozostawiać nadpłaconej kwoty zasiłku macierzyńskiego bez właściwego jej rozliczenia. Można w tym zakresie posiłkować się ust. 308 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej. Wprawdzie rozstrzyga on kwestię udokumentowania niezdolności do pracy po sporządzeniu listy wypłat lub po wypłacie wynagrodzenia, jednakże opisana sytuacja jest podobna, bowiem wniosek uzasadniający wypłatę zasiłku w wysokości 80% podstawy wymiaru został złożony przez pracownicę już po wypłacie zasiłku za kilka dni.

W związku z powyższym, w razie złożenia wniosku o udzielenie wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem w ciągu 14 dni po porodzie, ale już po pierwszej wypłacie zasiłku macierzyńskiego, można w kolejnym miesiącu dokonać rozliczenia różnicy między wypłaconym zasiłkiem w wysokości 100% a należnym w wysokości 80%.

Pracownica urodziła dziecko w dniu 23 października 2014 r. W terminie wypłat wynagrodzeń za ten miesiąc, tj. 31 października 2014 r., pracodawca wypłacił zasiłek macierzyński za okres od 23 do 31 października 2014 r. (9 dni). Do obliczenia wysokości zasiłku przyjął wynagrodzenie stanowiące podstawę pobieranego przed porodem zasiłku chorobowego w wysokości 3.020,15 zł. Zasiłek macierzyński za 9 dni wyniósł 906,03 zł, zgodnie z wyliczeniem: 3.020,15 zł x 100% : 30 = 100,67 zł (stawka dzienna); 100,67 zł x 9 dni = 906,03 zł.

W dniu 3 listopada 2014 r. pracownica złożyła wniosek o udzielenie jej - bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim - dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Po złożeniu wniosku zasiłek macierzyński za okres wszystkich urlopów przysługuje pracownicy w wysokości 80% podstawy wymiaru. Tym samym zasiłek za 9 dni października 2014 r. powinien wynosić 724,86 zł, tj. 3.020,15 zł x 80% : 30 = 80,54 zł (stawka dzienna); 80,54 zł x 9 dni = 724,86 zł.

Nadpłata zasiłku macierzyńskiego wyniosła 181,17 zł (906,03 zł - 724,86 zł). Kwota ta zostanie pobrana z zasiłku macierzyńskiego przysługującego za listopad 2014 r. Pracownica uzyska za ten miesiąc zasiłek w wysokości 2.235,03 zł (80,54 zł x 30 dni = 2.416,20 zł; 2.416,20 zł - 181,17 zł.