Gazeta Podatkowa nr 91 (1028) z dnia 14.11.2013

Kiedy można zrezygnować z urlopów rodzicielskich?

Zakres uprawnień pracowniczych związanych z wykonywaniem funkcji rodzicielskich został ostatnio znacznie poszerzony. Kolejne nowelizacje Kodeksu pracy dodawały przepisy przyznające pracownikom nowe uprawnienia lub zmieniające zasady wykorzystania już istniejących. Wspólną cechą zdecydowanej większości uprawnień pracowników-rodziców jest ich dobrowolny charakter. Pracownicy mogą więc z nich zrezygnować.

Podział urlopu albo rezygnacja

Do rodzicielskich uprawnień pracowników należy m.in. prawo do podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz do urlopu rodzicielskiego. Są to uprawnienia fakultatywne, pracownicy mogą więc w ogóle nie skorzystać z tych urlopów albo "wybrać" je w poszczególnych częściach. Mogą też korzystać z nich zamiennie, tj. częściowo przez matkę, a częściowo przez ojca dziecka.

Podział dodatkowego urlopu macierzyńskiego może nastąpić maksymalnie na dwie części, które nie muszą być równe. Minimalna długość jednej części wspomnianego urlopu to tydzień, liczony jako siedem kolejnych dni kalendarzowych. Poszczególne części dodatkowego urlopu macierzyńskiego muszą następować bezpośrednio jedna po drugiej. Nie jest zatem możliwe zrobienie przerwy pomiędzy korzystaniem z jednej części urlopu a rozpoczęciem następnej. Oczywiście jeden rodzic może zawnioskować o całość dodatkowego urlopu. Analogiczne zasady obowiązują przy wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego, z tą zmianą, że urlop ten można podzielić na 3 części, w wymiarze co najmniej 8 tygodni.

Omawiając zasady podziału dodatkowego urlopu macierzyńskiego (rodzicielskiego) pomiędzy pracowników-rodziców, należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy podziałem urlopu a rezygnacją z niego. Podział wskazanych urlopów między rodziców często określa się jako rezygnację z części urlopu przez danego rodzica na rzecz drugiego opiekuna. Tymczasem przepisy Kodeksu pracy używają słowa rezygnacja w odniesieniu do podstawowego urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 5 K.p.) oraz do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, które zostały udzielone "z góry", w trybie art. 179¹ K.p.

Rezygnacja tylko przy "zbiorczym" urlopie

Pracownik, który zamierza skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego ma do wyboru dwa warianty złożenia wniosku o te urlopy. Pierwszy zastrzeżony jest tylko dla pracownicy, która w ciągu 14 dni po porodzie może zawnioskować o udzielenie jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art. 179¹ K.p.). W drugim wariancie o każdy z tych urlopów pracownik musi wnosić na oddzielnym wniosku - na co najmniej 14 dni przed planowanym ich rozpoczęciem. W sensie ścisłym rezygnacja z tych urlopów możliwa jest tylko przy zastosowaniu pierwszego wariantu, tj. wówczas, gdy dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski zostały udzielone w trybie art. 179¹ K.p. Wówczas pracownica może zrezygnować z takich urlopów - jednego z nich lub obu - i powrócić do pracy (art. 179² i art. 179³ K.p.).

Rezygnacja może obejmować urlop (lub urlopy) w pełnym wymiarze lub dotyczyć części danego urlopu. Wymogiem formalnym jest złożenie przez pracownicę pisemnego wniosku w sprawie rezygnacji, w terminie co najmniej 14 dni przed planowanym powrotem do pracy. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić taki wniosek, o ile został złożony z zachowaniem wymaganego terminu. Choć nie wynika to z literalnego brzmienia przepisu, pracownica we wniosku powinna wskazać, czy rezygnuje z całości, czy tylko z części urlopu.

Po rezygnacji urlop dla drugiego rodzica

Przepisy Kodeksu pracy nie wymagają, aby dodatkowy urlop macierzyński lub rodzicielski (udzielone w trybie art. 179¹ K.p.), z których zrezygnowano w całości lub w części, zostały przejęte przez drugiego rodzica. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby takie przejęcie nastąpiło. Po rezygnacji z urlopu (lub urlopów) przez matkę dziecka, wniosek o ich udzielenie (w całości lub w części) może złożyć ojciec dziecka. Wymagana jest pisemna forma wniosku oraz zachowanie terminu na jego złożenie - co najmniej 14 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Jeżeli wskazany termin został zachowany, wniosek jest wiążący dla pracodawcy (art. 179² § 3 K.p. i art. 179³ § 3 K.p.).

Pracownik, który przejął urlop lub urlopy, z których zrezygnowała matka dziecka, również może z nich zrezygnować, na zasadach analogicznych jak matka dziecka. Jeżeli rezygnacja dotyczy tylko części przejętego urlopu, część niewykorzystaną może z kolei przejąć matka dziecka, w tym samym trybie, który obowiązywał uprzednio ojca dziecka.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)