A A A

Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 13 (343) z dnia 1.07.2013

Urlopy związane z rodzicielstwem po nowelizacji Kodeksu pracy

Od 17 czerwca 2013 r. obowiązują nowe regulacje dotyczące urlopów związanych z opieką nad małym dzieckiem, wprowadzone ustawą z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy… (Dz. U. poz. 675), dalej zwaną ustawą nowelizującą. Temat ten sygnalizujemy na str. 4-5 niniejszego numeru UiPP, a szczegółowo omawiamy poniżej.

1. Urlop macierzyński i na warunkach urlopu macierzyńskiego

1.1. Wymiar urlopu

Ustawa nie wprowadza żadnych zmian w wymiarze urlopu macierzyńskiego. W dalszym ciągu wynosi on w zależności od liczby urodzonych dzieci 20, 31, 33, 35, 37 tygodni (patrz tabela na str. 4 niniejszego numeru UiPP). Ustawodawca zrezygnował jednak z określania minimalnego wymiaru urlopu, który może przypadać przed porodem na rzecz górnej jego granicy.

Ważne: Przed przewidywaną datą porodu może przypadać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 3 K.p.).

Nie uległy również zmianie przepisy regulujące urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, tzw. rodzic adopcyjny, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze analogicznym jak pracownica, która urodziła dziecko, z zastrzeżeniem odnoszącym się do wieku dziecka (patrz tabela na str. 5 niniejszego numeru UiPP).

Przykład

Pracownica przyjęła na wychowanie dziecko w wieku 6 lat, 11 miesięcy, 22 dni i wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Urlop ten będzie trwał 9 tygodni, tj. 63 dni (9 tygodni x 7 dni), pomimo iż kilka dni po przyjęciu na wychowanie dziecko ukończy 7 lat.

1.2. Podział uprawnień między rodziców lub opiekunów

Kodeks pracy przewiduje sytuacje, w których część urlopu macierzyńskiego wykorzystuje ojciec dziecka. Ma to miejsce gdy:

rodzice z własnej woli dzielą się tym uprawnieniem,
matka dziecka jest hospitalizowana,
następuje śmierć matki dziecka.

Nowelizacja nie wprowadziła w tym przedmiocie żadnych zmian. Tak jak dotychczas, pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z pozostałej części tego urlopu.

Ważne: Warunkiem rezygnacji pracownicy z urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni jest "przejęcie reszty urlopu" przez pracownika-ojca, który wychowuje dziecko oraz złoży w tej sprawie stosowny wniosek.

Pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma także prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Jednakże czasowe przejęcie uprawnienia może nastąpić dopiero po wykorzystaniu przez pracownicę-matkę dziecka 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. W tym przypadku urlop macierzyński pracownicy przerywa się jedynie na okres, w którym z takiego urlopu korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko. Tak wynika z art. 180 § 6¹ i 6² K.p.

Przepisy nie przewidują natomiast uprawnienia do urlopu macierzyńskiego dla pracownika-ojca dziecka, jeżeli hospitalizowana matka dziecka nie jest zatrudniona, a więc nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego. Analogicznie w tej sprawie wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 18 marca 2010 r. (znak pisma: SPS-023-14534/10).

W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części tego urlopu. W tym przypadku nie określono maksymalnego ani minimalnego okresu przejętego urlopu. Pracownikowi-ojcu należy udzielić różnicy między pełnym a wykorzystanym przez matkę wymiarem urlopu.

W przypadku rodziców adopcyjnych przepisy art. 180 § 5-7 K.p. stosuje się odpowiednio (art. 183 § 1 ostatnie zdanie K.p.). Powyższe oznacza, że zasady podziału urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego są takie same jak w przypadku urodzenia się dziecka biologicznego pracowników. Jednakże wobec faktu, iż uprawnienia do tego urlopu zostały przyznane "pracownikowi, który przyjął dziecko" należy uznać, że ojciec adopcyjny może korzystać z tego urlopu już od dnia, w którym przyjął dziecko na wychowanie.

1.3. Wniosek o urlop macierzyński

Przepisy prawa pracy nie określają dowodów, na podstawie których pracodawca udziela pracownicy "podstawowego" urlopu macierzyńskiego rozpoczynającego się w dniu porodu. Biorąc powyższe pod uwagę oraz mając na względzie rodzaj dokumentów niezbędnych dla wypłaty zasiłku macierzyńskiego przyjmuje się, że dokumentem właściwym jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Nie ma natomiast potrzeby odbierania od pracownicy wniosku o urlop macierzyński.

Jak już wspominaliśmy, przed przewidywanym terminem porodu pracownica może wykorzystać nawet 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Takie uprawnienie jest przywilejem pracownicy, z którego może skorzystać lub nie, stosownie do własnego uznania. W tym przypadku niezbędny jest wniosek zainteresowanej, do którego powinna obowiązkowo dołączyć zaświadczenie lekarza - wystawione na zwykłym druku - określające przewidywaną datę porodu (art. 53 ust. 2 ustawy zasiłkowej). Wobec braku regulacji w tym zakresie przyjmuje się, że wniosek może być złożony w każdym czasie.

Przepisy prawa o charakterze powszechnym nie określają też dokumentów do uzyskania urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Należy jednak przyjąć, że zainteresowany powinien udowodnić co najmniej:

fakt przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza oraz
wiek dziecka.

Z kolei pracownica zamierzająca przerwać korzystanie z urlopu macierzyńskiego zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z jego części najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku dołącza zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu, wskazany w jego wniosku o udzielenie uprawnienia, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę. W przypadku pozostałych okoliczności, w których dochodzi do podziału urlopu niezbędne jest przedłożenie odpowiednio:

aktu zgonu pracownicy albo
zaświadczenia o jej pobycie w szpitalu.

W zależności od okoliczności niezbędne jest także potwierdzenie długości wykorzystanego dotychczas przez matkę urlopu macierzyńskiego.

2. Dodatkowy urlop macierzyński i na warunkach urlopu macierzyńskiego

2.1. Wymiar i podział urlopu

Wprowadzony w 2009 r. dodatkowy urlop macierzyński do końca 2013 r. miał wynosić do 4 tygodni przy urodzeniu jednego i do 6 tygodni przy urodzeniu większej liczby dzieci przy jednym porodzie, a dopiero od 2014 r. odpowiednio do 6 i 8 tygodni. Ustawa nowelizująca przyspieszyła wprowadzenie maksymalnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Od 17 czerwca br. urlop ten może wynosić odpowiednio do 6 tygodni i do 8 tygodni (patrz tabela na str. 4 niniejszego numeru UiPP).

Zwracamy uwagę! Według zmienionego brzmienia przepisu art. 182¹ K.p., w myśl którego nie jak było wcześniej "pracownica", lecz "pracownik" ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, ustawodawca zrównał prawa obojga rodziców zainteresowanych tym uprawnieniem. Uściślenia tej regulacji dokonano poprzez wykreślenie art. 182² K.p., który określał okoliczności nabywania prawa do tego urlopu przez ojca dziecka.

Ustawodawca utrzymał zasadę rozpoczęcia korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednakże dopuścił jego podzielenie na dwie bezpośrednio po sobie następujące części, z których każda musi wynieść tydzień lub jego wielokrotność. To umożliwia stosunkowo elastyczny podział dodatkowego urlopu macierzyńskiego między rodziców.

Przykład

Pracownica w dniu 3 maja 2013 r. urodziła dziecko. Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, co nastąpi 8 sierpnia 2013 r., zamierza zrezygnować z dalszej jego części na rzecz pracownika-ojca dziecka, który będzie korzystał z tego urlopu do 19 września 2013 r. Następnie ojciec skorzysta z tygodnia dodatkowego urlopu macierzyńskiego (do 26 września 2013 r.). Z pozostałej części tego urlopu zamierza skorzystać matka dziecka. Powyższe jest dopuszczalne, a pracownica, o ile terminowo złoży wniosek, będzie mogła przebywać na dodatkowym urlopie macierzyńskim do 31 października 2013 r. (kolejnych 5 tygodni).

Ważne: W tym samym czasie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może korzystać tylko jedno z uprawnionych rodziców (art. 189¹ K.p.).

W odniesieniu do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego zasady są podobne. Wymiar tego urlopu od wejścia w życie ustawy nowelizującej wynosi w zależności od liczby przyjętych dzieci i ich wieku do 6 tygodni, do 8 tygodni, do 3 tygodni (patrz tabela na str. 5 niniejszego numeru UiPP).

Do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego stosuje się analogiczną możliwość korzystania z uprawnienia w dwóch częściach, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, pod warunkiem, że nastąpią bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, a następnie bezpośrednio po sobie. Ponadto urlop ten został objęty art. 189¹ K.p. Jeśli więc osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia lub przyjęły dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej - pozostają w zatrudnieniu, to z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego może w tym samym czasie korzystać tylko jedna z nich.

Zwracamy uwagę! Wykorzystanie przez osoby uprawnione dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) tylko w części, skutkuje brakiem prawa do urlopu rodzicielskiego. Warunkiem udzielenia tego urlopu (patrz pkt 3 niniejszego opracowania) jest wykorzystanie pełnego urlopu dodatkowego, który powinien nastąpić bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ewentualnie po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 179¹ K.p.).

Przykład

W dniu 1 maja 2013 r. pracownica urodziła dziecko i do 17 września 2013 r. będzie przebywała na pełnym podstawowym urlopie macierzyńskim. Następnie zamierza wykorzystać tegoroczny urlop wypoczynkowy, a w dalszej kolejności urlop rodzicielski.

Będzie to możliwe tylko wówczas, gdy od 18 września 2013 r. w sposób ciągły przez 6 tygodni będzie wykorzystywany dodatkowy urlop macierzyński przez ojca dziecka (lub ewentualnie część tego okresu liczoną w pełnych tygodniach wykorzysta ojciec, a drugą część matka). Wówczas od 30 października 2013 r., jedno z rodziców (lub obydwoje) będzie mogło korzystać z urlopu rodzicielskiego.

2.2. Wniosek o dodatkowy urlop macierzyński

Dodatkowy urlop macierzyński oraz dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego mają charakter fakultatywny, dlatego niezbędne jest złożenie wniosku o jego udzielenie.

W przypadku pierwszego z nich osoba uprawniona:

w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (a nie jak uprzednio 7 dni) składa pisemny wniosek o urlop z podaniem jego wymiaru,
informuje we wniosku o terminie zakończenia "podstawowego" urlopu macierzyńskiego, a w przypadku gdy występuje o drugą część urlopu dodatkowego - o terminie zakończenia pierwszej części,
informuje we wniosku o okresie dotychczas wykorzystanego dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko w dniu 30 kwietnia 2013 r. Od tego dnia do 16 września 2013 r. przebywa na "podstawowym" urlopie macierzyńskim. Po tym okresie jej małżonek, ojciec dziecka, zamierza wykorzystać 4 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Dwa ostatnie tygodnie tego urlopu wykorzysta pracownica. W związku z tym pracownica powinna złożyć wniosek o następującej treści:

Joanna Malinowska ul. Prosta 10/11 70-812 Szczecin	Szczecin, dnia 30 września 2013 r.
	Przedsiębiorstwo Wielobranżowe HomeArt Spółka z o.o. ul. Mieszka I 110 71-045 Szczecin
Wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego Proszę o udzielenie mi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 2 tygodni, na syna Stanisława urodzonego 30 kwietnia 2013 r., bezpośrednio po zakończeniu pierwszej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego wykorzystanej jednorazowo przez ojca dziecka - Waldemara Malinowskiego, tj. od 15 października 2013 r. Informuję, że ojciec dziecka skorzystał z 4 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego w okresie od 17 września do 14 października 2013 r. i nie będzie ubiegał się o dalszą część tego urlopu.
	Joanna Malinowska

2.3. Łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z pracą na część etatu

Pracownik może łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (na warunkach urlopu macierzyńskiego) z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się wówczas na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Znaczącą zmianą jest to, że pracodawca uwzględnia wniosek pracownika tylko warunkowo. Jeżeli nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub jej rodzaj, może pracownikowi odmówić. Jest jednak obowiązany poinformować pracownika pisemnie o przyczynie odmowy.

W celu skorzystania z omawianej regulacji pracownik powinien w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy złożyć wniosek w tej sprawie. W dokumencie pracownik wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu z wykonywaniem pracy.

3. Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu podstawowego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego (na warunkach urlopu macierzyńskiego), pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego. W celu skorzystania z tego uprawnienia należy spełnić następujące warunki:

urlop rodzicielski musi przypadać bezpośrednio po dodatkowym urlopie macierzyńskim (dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego),
poprzedzające go urlopy (dodatkowy macierzyński lub na warunkach urlopu macierzyńskiego), pomimo iż mają charakter fakultatywny, powinny być wykorzystane w pełnym przysługującym wymiarze,
pracownik złożył pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski może trwać do 26 tygodni i jest udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w trzech częściach, w wymiarze wielokrotności tygodnia, z których każda wynosi co najmniej 8 tygodni i następuje bezpośrednio po poprzedniej. Wymiar jest taki sam niezależnie od liczby urodzonych lub przyjętych pod opiekę dzieci (art. 182^1a § 1 i 2 K.p.). Wykorzystywanie omawianego urlopu można łączyć z pracą na część etatu na zasadach analogicznych jak przy dodatkowym urlopie macierzyńskim (patrz pkt 2.3.).

Z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać oboje rodzice jednocześnie, z tym że łączny wymiar tego urlopu nie może przekroczyć 26 tygodni.

Wniosek o urlop rodzicielski powinien wskazywać termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego (na warunkach urlopu macierzyńskiego), a jeżeli jest to kolejna część - termin zakończenia poprzedniej części oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu. Do wniosku dołącza się pisemne oświadczenie drugiego rodzica (opiekuna) o braku zamiaru jednoczesnego korzystania z uprawnienia. Jeśli jednak będzie z niego korzystał, w oświadczeniu wskazuje się okres, w którym to nastąpi. Pracodawca jest związany wnioskiem pracownika w tej sprawie.

Przykładowy wniosek o urlop rodzicielski prezentujemy poniżej.

Ewelina Burakowska ul. Sienkiewicza 100/10 30-033 Kraków	Kraków, dnia 1 lipca 2013 r.
	PPHU "Wolex" S.A. ul. Kamienna 201 30-001 Kraków
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego Proszę o udzielenie mi urlopu rodzicielskiego na okres od 18 lipca 2013 r. do 11 września 2013 r. w wymiarze 10 tygodni z tytułu opieki nad na synem/córką⁾ Janem Burakowskim, urodzonym 17 stycznia 2013 r. Jednocześnie oświadczam, że: 1) Dodatkowy urlop macierzyński został wykorzystany w pełnym obowiązującym wymiarze do dnia 17 lipca 2013 r. 2) Urlop rodzicielski w związku z opieką nad dzieckiem wymienionym na wstępie nie był wykorzystywany/był wykorzystywany) w okresie od . . . . . . .---------- . . . . . .do . . . . . . .----------- . . . . . . . , w wymiarze . . . . . .--------- . . . . .dni . . . . . . .---------- . . . . . . przez . . . . . . . . . . . . . . . .---------- . . . . . . . . . . . . . . Załączniki: Oświadczenie o zamiarze/braku zamiaru⁾ korzystania z urlopu rodzicielskiego w okresie wskazanym we wniosku przez drugiego rodzica dziecka. ⁾niewłaściwe skreślić
	Ewelina Burakowska

Przykład

Rodzice nowo narodzonego dziecka zamierzają podzielić się uprawnieniem do urlopu rodzicielskiego i rozważają następujące rozwiązania w tym przedmiocie:

wariant 1: pierwsze 6 tygodni matka, kolejne 10 tygodni ojciec, a ostatnie 10 tygodni znów matka,
wariant 2: w tym samym czasie oboje rodzice przez 13 tygodni,
wariant 3: matka 13 tygodni, a następnie ojciec 13 tygodni,
wariant 4: matka pierwsze 3 miesiące, ojciec postały okres do pełnych 26 tygodni.

Pierwszy i czwarty wariant są nieprawidłowe. Każda z części urlopu powinna wynieść co najmniej 8 tygodni, a urlop udzielany w częściach należy ustalać jako wielokrotność tygodnia. Pozostałe dwa warianty są dopuszczalne.

Przykład

W dniu 1 czerwca 2013 r. pracownica urodziła bliźnięta i rozważa samodzielne wykorzystanie wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem. Będzie to następowało według poniższego schematu:

Łącznie pracownica będzie przebywała na urlopach związanych z rodzicielstwem 65 tygodni (455 dni).

4. Złożenie "z góry" wniosku o urlopy związane z rodzicielstwem

Ustawodawca przewidział możliwość wnioskowania "z góry" o dodatkowy urlop macierzyński (na warunkach urlopu macierzyńskiego) oraz urlop rodzicielski.

W myśl nowego art. 179¹ K.p. pracownica, nie później niż 14 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze (odpowiednio 6 lub 8 tygodni), a bezpośrednio po tym urlopie - urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (26 tygodni). Pracodawca jest związany wnioskiem pracownicy.

Z kolei pracownik - rodzic adopcyjny, nie później niż 14 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie - urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika (art. 182⁴ K.p.).

Wcześniejsze wnioskowanie o dodatkowy urlop macierzyński (na warunkach urlopu macierzyńskiego) oraz rodzicielski pozwala na uwolnienie się przez zainteresowanego od "pilnowania" ostatecznych terminów do złożenia wniosków o poszczególne rodzaje urlopów, co przy warunku wykorzystywania urlopów bezpośrednio po sobie ma znaczenie zasadnicze. Ponadto wpływa na wysokość zasiłku w poszczególnych okresach korzystania z tych uprawnień (patrz pkt 6 niniejszego opracowania). W razie zmiany decyzji istnieje możliwość rezygnacji z całości lub części wymienionych urlopów na zasadach określonych w art. 179² do 179⁵ K.p. i wcześniejszego powrotu do pracy. W określonych w tych przepisach okolicznościach z urlopów tych może skorzystać drugi rodzic (opiekun) dziecka.

5. Urlopy dla rodziców dzieci urodzonych w pierwszym kwartale 2013 r.

Ustawa nowelizująca weszła w życie z dniem 17 czerwca 2013 r., co dla rodziców (opiekunów) dzieci urodzonych (przyjętych na wychowanie) w pierwszych miesiącach tego roku oznaczało niejednokrotnie niemożność skorzystania z wydłużonych urlopów związanych z rodzicielstwem. Ustawodawca zdecydował jednak inaczej, przewidując dla tej grupy osób przepisy przejściowe.

Pracownicy korzystający w dniu 17 czerwca br. z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (lub na warunkach urlopu macierzyńskiego) otrzymali prawo do wnioskowania o udzielenie części takiego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między wymiarem urlopu wprowadzonym nowelą a wymiarem udzielonego urlopu. Pracownicy ci powinni złożyć wniosek o udzielenie tej części urlopu w terminie do dnia zakończenia udzielonego wcześniej urlopu, a jego wykorzystanie musi nastąpić bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu w udzielonym już wymiarze. Tym pracownikom urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek składany nie później niż do dnia zakończenia udzielonego wcześniej urlopu. Tak wynika z art. 29 ust. 1-3 i art. 30 ust. 1-3 ustawy nowelizującej.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko 15 stycznia 2013 r. i korzystała z podstawowego urlopu macierzyńskiego do 3 czerwca 2013 r. W dniu 27 maja 2013 r. (obowiązujący wówczas termin na złożenie wniosku wynosił 7 dni) wystąpiła o 4-tygodniowy dodatkowy urlop macierzyński, z którego korzysta od 4 czerwca do 1 lipca 2013 r. Nie później niż do ostatniego dnia udzielonego wcześniej urlopu, czyli do 1 lipca 2013 r. pracownica może złożyć wniosek o kolejne 2 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który powinien się rozpocząć bezpośrednio po tym dniu (od 2 do 15 lipca 2013 r.).

Zakładając, że pracownica zamierza skorzystać z urlopu rodzicielskiego, to nie później niż do 15 lipca br. powinna złożyć pracodawcy stosowny wniosek w tej sprawie.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko 1 stycznia 2013 r. i korzystała z podstawowego urlopu macierzyńskiego do 20 maja 2013 r. W dniu 10 maja 2013 r. wystąpiła o 4-tygodniowy dodatkowy urlop macierzyński, z którego korzystała od 21 maja do 17 czerwca 2013 r. W ostatnim dniu tego urlopu, czyli 17 czerwca 2013 r. złożyła wniosek o kolejne 2 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a w dniu 1 lipca 2013 r. wniosek o urlop rodzicielski. Pracownica dochowała obowiązujących terminów i od 2 lipca 2013 r. może skorzystać z urlopu rodzicielskiego.

Pracownicy, których dzieci urodziły się po dniu 31 grudnia 2012 r., a którzy w dniu 17 czerwca 2013 r. nie korzystali z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, mają prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze odpowiadającym różnicy między nowym a wykorzystanym przez pracownika do dnia wejścia w życie ustawy wymiarem tego urlopu. Dodatkowy urlop pewien być udzielony nie później niż w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, czyli nie później niż od 1 lipca 2013 r., na pisemny wniosek uprawnionego pracownika złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 24 czerwca 2013 r. Bezpośrednio po tym urlopie pracownik może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Wniosek w tej sprawie powinien być złożony do dnia zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Analogiczne zasady obowiązują pracowników, którzy po 31 grudnia 2012 r. przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia lub przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej - z uwzględnieniem wymaganego wieku (art. 31 i 32 ustawy nowelizującej).

Przykład

Pracownica, która urodziła dziecko 5 stycznia 2013 r., rozpoczęła urlop macierzyński 3 tygodnie przed porodem, czyli 15 grudnia 2012 r. i korzystała z niego do 3 maja 2013 r. Następnie od 4 do 31 maja 2013 r. udzielono jej 4-tygodniowego dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Pracownica w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej przebywała na urlopie wypoczynkowym, tym niemniej w terminie do 24 czerwca 2013 r. była uprawniona do złożenia wniosku o kolejne 2 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który powinien się rozpocząć najpóźniej 1 lipca 2013 r. Bezpośrednio po tym urlopie może skorzystać z urlopu rodzicielskiego ma ogólnie obowiązujących zasadach.

Pracownikowi, którego urlop macierzyński lub na warunkach urlopu macierzyńskiego kończy się w okresie od dnia 24 czerwca 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r., dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu, chyba że pracownik złożył wniosek o taki urlop przed dniem 17 czerwca 2013 r. (art. 28 ustawy nowelizującej).

Przykład

Pracownica zakończyła korzystanie z urlopu macierzyńskiego 26 czerwca 2013 r. Jeżeli złożyła wniosek o dodatkowy urlop macierzyński w dniu 19 czerwca 2013 r., to należy uznać, że dochowała 7-dniowego (przejściowego dla tych osób) terminu na złożenie wniosku i mogła (od 27 czerwca 2013 r.) rozpocząć korzystanie z wnioskowanego urlopu. Po wyczerpaniu pełnego wymiaru będzie mogła ona (lub ojciec dziecka), skorzystać z urlopu rodzicielskiego.

6. Wypłata zasiłku macierzyńskiego oraz ustalanie jego wysokości

6.1. Prawo do zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

urodziła dziecko,
przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

Ważne: Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ojcu dziecka (lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny), który przerwał zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem zmniejsza się o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej-matce dziecka w przypadku jej śmierci lub porzucenia przez nią dziecka oraz w razie skrócenia na jej wniosek okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego (po wykorzystaniu tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni).

Przykład

Pracownica po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrezygnowała z pozostałej jego części. Od następnego dnia z urlopu macierzyńskiego korzysta ojciec dziecka. Z przysługującego okresu płatności zasiłku macierzyńskiego pozostało do wykorzystania 6 tygodni (20 tygodni - 14 tygodni) podstawowego urlopu macierzyńskiego, po którym ojciec dziecka (lub matka) może wystąpić o dodatkowy urlop macierzyński, a następnie - ojciec, matka lub oboje rodzice - o urlop rodzicielski.

Zwracamy uwagę! Nie ulega skróceniu - jak dotychczas - okres pobierania zasiłku macierzyńskiego dla osób, które urodzą dziecko w okresie urlopu wychowawczego. Osobom tym przysługuje zasiłek macierzyński za cały okres przewidziany przepisami K.p. Przypominamy, że przed 17 czerwca 2013 r. w takim przypadku zasiłek macierzyński przysługiwał za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego przypadającej po porodzie, był więc o 2 tygodnie krótszy (nie ulegał skróceniu jedynie wówczas, gdy pełen wymiar urlopu macierzyńskiego kończył się później niż urlop wychowawczy).

Przykład

Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym udzielonym do 31 grudnia 2014 r. W dniu 20 czerwca 2013 r. urodziła dziecko. Z tego tytułu przysługuje jej zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze 20 tygodni, tj. od 20 czerwca do 6 listopada 2013 r. Bezpośrednio po tym okresie może otrzymać zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 7 listopada do 18 grudnia 2013 r., a następnie zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego (od 19 grudnia 2013 r. do 18 czerwca 2014 r.). Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, pracownica nadal będzie korzystać z urlopu wychowawczego.

6.2. Wysokość zasiłku

Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Natomiast zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład

Pracownica, która urodziła dziecko w dniu 23 stycznia 2013 r., korzysta z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego od dnia porodu do 23 lipca 2013 r. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku wyniosło 2.545,56 zł (kwota pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownicę). Stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego wynosi 84,85 zł, tj. 2.545,56 zł x 100% : 30. Od 24 lipca 2013 r. będzie korzystała z urlopu rodzicielskiego. Za każdy dzień tego urlopu otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 50,91 zł, tj. 2.545,56 zł x 60% : 30.

Ustawodawca wprowadził 80% stawkę zasiłku macierzyńskiego w sytuacji, gdy pracownica nie później niż 14 dni po porodzie złoży wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim zarówno dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, jak i - bezpośrednio po takim urlopie - urlopu rodzicielskiego. Zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru przysługuje wówczas za cały okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko w dniu 19 czerwca 2013 r. i w tym samym miesiącu złożyła wniosek o udzielenie jej - bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (trwającym do 5 listopada 2013 r.) - dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 6 listopada do 17 grudnia 2013 r., a następnie urlopu rodzicielskiego od 18 grudnia 2013 r. do 17 czerwca 2014 r.

Podstawa wymiaru przysługującego pracownicy zasiłku macierzyńskiego wynosi 2.545,56 zł, zatem stawka dzienna zasiłku za wszystkie urlopy wyniesie 67,88 zł, tj. 2.545,56 zł x 80% : 30.

W przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części (odpowiednio okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) lub za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, pracownicy, o której mowa wyżej, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i wykorzystaną część dodatkowego urlopu macierzyńskiego przysługuje matce dziecka pod warunkiem, że ojciec dziecka nie skorzysta z urlopu rodzicielskiego za ten sam okres.

Przykład

Załóżmy, że pracownica, o której mowa w poprzednim przykładzie, z dniem 9 grudnia 2013 r. zrezygnuje z niewykorzystanej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego (wniosek o rezygnację złoży nie później niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy). Za wykorzystany okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego otrzyma wyrównanie wysokości zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy jego wymiaru.

Pracownica otrzymała zasiłek macierzyński za okres od 19 czerwca do 9 grudnia 2013 r. (174 dni) w wysokości 11.811,12 zł, tj. 67,88 zł x 174 dni.

Pracodawca dokona wyrównania zasiłku za ww. okres w wysokości 2.952,78 zł, zgodnie z wyliczeniem: 84,85 zł x 174 dni = 14.763,90 zł; 14.763,90 zł - 11.811,12 zł = 2.952,78 zł.