Pracownik na urlopie macierzyńskim, ojcowskim i wychowawczym - Dodatek nr 22 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 24 (306) z dnia 10.12.2011

Dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Dodatkowy urlop macierzyński (nazywany też fakultatywnym urlopem macierzyńskim) oraz dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego to instytucje stosunkowo nowe, bo obowiązujące od 1 stycznia 2010 r. Wprowadzono je ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 237, poz. 1654), dalej ustawą nowelizującą.

W myśl art. 182¹ K.p. pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• do 6 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka,
   
• do 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka.

Jednakże w latach 2012 i 2013 urlop ten nie może przekroczyć odpowiednio 4 tygodni i 6 tygodni, a do końca br. 2 tygodni i 3 tygodni. Maksymalny wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie zatem przysługiwał dopiero w roku 2014. Takie rozwiązanie wynika z przepisów przejściowych ustawy nowelizującej (art. 12 ustawy nowelizującej).

Pracownica korzysta obecnie z 20-tygodniowego urlopu macierzyńskiego, który zakończy się 15 stycznia 2012 r. Po wyczerpaniu tego urlopu pracownica zamierza wystąpić o urlop wypoczynkowy, a następnie o 4-tygodniowy dodatkowy urlop macierzyński.

Pracodawca będzie związany wnioskiem pracownicy jedynie co do urlopu wypoczynkowego. Wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego jest dla pracodawcy wiążący tylko wówczas, gdy został złożony z odpowiednim wyprzedzeniem oraz gdy jego okres ma przypadać bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim.

Pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może też łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W podanych okolicznościach dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. W tym przypadku także niezbędny jest pisemny wniosek pracownicy, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze. Wniosek powinien wskazywać wymiar czasu pracy oraz okres, przez który pracownica zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy. Pracodawca nie może odmówić wnioskowi pracownicy.

Na następnej stronie prezentujemy przykładowe wnioski w sprawie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz w sprawie połączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego z pracą w obniżonym wymiarze czasu pracy.

Uwaga! Wobec zróżnicowania wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego na przestrzeni kilku lat, ustawa nowelizująca wprowadziła przepisy przejściowe. W myśl art. 13 powołanego aktu prawnego, pracownica korzystająca w dniu 1 stycznia 2012 r. z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze odpowiednio do liczby dzieci - do 2 lub do 3 tygodni, ma prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym (do 4 lub 6 tygodni) a dotychczasowym wymiarem dodatkowego urlopu. Tej części dodatkowego urlopu także udziela się jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, na pisemny wniosek uprawnionej. Dokument ten należy złożyć w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu.

Analogiczne rozwiązanie jest przewidziane dla przełomu lat 2013 i 2014, kiedy wymiar omawianego urlopu kolejny raz będzie podniesiony.

Przepisy o dodatkowym urlopie macierzyńskim stosuje się odpowiednio do pracownika-ojca wychowującego dziecko:

• gdy pracownica-matka uprzednio wykorzystała po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego i rezygnuje z dalszej opieki nad dzieckiem w ramach urlopu macierzyńskiego na rzecz jego ojca,
   
• w razie wykorzystania urlopu macierzyńskiego (podstawowego) przez pracownicę.

W drugim przypadku pracownik-ojciec wychowujący dziecko wskazuje we wniosku termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Pracownik-ojciec dziecka urodzonego 16 września 2011 r. zamierza skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Przy czym z podstawowego urlopu macierzyńskiego korzysta jego żona, matka dziecka.

Ponieważ matka dziecka zakończy urlop w 2012 r., pracownik nabędzie prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 4 tygodni.

Podobne zasady obowiązują w odniesieniu do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Z tego urlopu może korzystać pracownik, którzy przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (od 1 stycznia 2012 r. rodziny zastępczej zawodowej). Od 1 stycznia 2010 r. pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• do 2 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia,
   
• do 3 tygodni - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka w wieku jak wyżej,
   
• do 1 tygodnia - jeżeli dziecko ukończy wskazany wyżej wiek, jednakże jego przyjęcie nastąpiło do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia.

Przedstawiony wymiar od 1 stycznia 2012 r. wzrośnie i wyniesie odpowiednio: w pierwszym przypadku do 4 tygodni, w drugim do 6 tygodni, a w trzecim do 2 tygodni, natomiast od 2014 r. do 6 tygodni w pierwszym przypadku, do 8 tygodni w drugim oraz do 3 tygodni w trzecim.

Uwaga! Pracownicy korzystający w dniu 1 stycznia 2012 r. z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze obowiązującym w roku 2011, będą mieli prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym (od 1 stycznia 2012 r.) a dotychczasowym wymiarem dodatkowego urlopu. Wniosek w tej sprawie należy złożyć w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tej części urlopu.

Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, na pisemny wniosek osoby uprawnionej, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca jest związany wnioskiem. Uprawnienie do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego można łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wniosek w tej sprawie jest dla pracodawcy wiążący.

Poniżej w formie tabelarycznej przedstawiamy wymiar urlopu dodatkowego w poszczególnych latach.