Pracownik na urlopie macierzyńskim, ojcowskim i wychowawczym - Dodatek nr 22 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 24 (306) z dnia 10.12.2011

Urlop macierzyński oraz urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Urlop macierzyński oraz urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, która w czasie trwającego zatrudnienia w ramach stosunku pracy urodziła dziecko, a urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownicy, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub która przyjęła dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (od 1 stycznia 2012 r. rodziny zastępczej zawodowej - patrz nowelizacja wprowadzona art. 203 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - Dz. U. nr 149, poz. 887). Prawo do wymienionych urlopów po spełnieniu kryteriów określonych w przepisach oraz w określonym w nich wymiarze może także nabyć pracownik, ojciec lub opiekun dziecka. Ponadto na zasadach określonych w przepisach rodzice bądź opiekunowie mają prawo do skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Regulacje w tym zakresie zawierają art. 180-182² K.p. oraz 183 K.p.

Urlop dla matki bądź opiekunki dziecka

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
   
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
   
• 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
   
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
   
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Tak wynika z art. 180 § 1 K.p.

Urlop macierzyński powinien być wykorzystany w sposób nieprzerwany. Jednak w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, z pozostałej części tego urlopu może skorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala (art. 181 K.p.). Należy zauważyć, że hospitalizacja dziecka nie musi mieć miejsca bezpośrednio po porodzie, ale również później, w trakcie urlopu macierzyńskiego oraz że istnieje obowiązek wykorzystania przez pracownicę po porodzie co najmniej 8 tygodni tego urlopu, co wiąże się z potrzebą regeneracji jej organizmu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić udokumentowany zaświadczeniem lekarskim wniosek pracownicy o przerwę w wykorzystywaniu urlopu. Pracownica powinna kontynuować urlop macierzyński po wyjściu dziecka ze szpitala.

Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania przysługującego wymiaru. Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu.

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Natomiast, jeśli dojdzie do zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

W przypadku rezygnacji z wychowywania dziecka i oddania go innej osobie, matka dziecka traci prawo do urlopu macierzyńskiego po dniu oddania dziecka. Przy czym zachowuje prawo do 8-tygodniowego urlopu po porodzie.

Pracownica, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub która przyjęła dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (od 1 stycznia 2012 r. rodziny zastępczej zawodowej), ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
   
• 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
   
• 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
   
• 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
   
• 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci,

nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Uwaga! Jeżeli pracownica przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Pracownica zaopiekowała się porzuconym noworodkiem i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie przysposobienia dziecka oraz do pracodawcy o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego.

Pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownicy, która zaopiekowała się małym dzieckiem i podjęła działania w celu jego przysposobienia 20 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, pomimo iż adopcja nie została jeszcze formalnie przeprowadzona. Omawianego urlopu udziela się na wniosek pracownicy, w którym powinny być udokumentowane okoliczności uzasadniające jego udzielenie (np. kopia wniosku skierowanego do sądu opiekuńczego o orzeczenie przysposobienia).

Pracownica przyjęła na wychowanie dziecko w wieku 6 lat, 11 miesięcy i 22 dni. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego będzie trwał 9 tygodni, tj. 63 dni (9 tygodni x 7 dni), pomimo iż za kilka dni dziecko ukończy 7 lat.

Urlop dla ojca bądź opiekuna dziecka

Pracownica, która wykorzystała po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystana część urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. Matka nie może zrezygnować z urlopu, jeśli ojciec dziecka nie będzie korzystać z pozostałej jego części.

Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy.

Do wniosku dołącza zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Ustawodawca przewidział też rozwiązanie sytuacji, w której matka dziecka z racji hospitalizacji nie może się nim zająć. Po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. W tym przypadku urlop macierzyński pracownicy przerywa się, a z urlopu korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko. Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego w wymienionych okolicznościach nie może przekroczyć ustawowego wymiaru, uzależnionego od liczby urodzonych dzieci.

W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.

Z kolei mężczyzna pozostający w zatrudnieniu, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (od 1 stycznia 2012 r. rodziny zastępczej zawodowej), ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego na zasadach analogicznych, jak pracownica-opiekunka dziecka. Urlop ten może być także podzielony na dwoje opiekunów, na zasadach określonych w art. 180 § 5-7 K.p.

Pracownicy w związku z urodzeniem bliźniąt udzielono urlopu macierzyńskiego wynoszącego 31 tygodni. Po wykorzystaniu 25 tygodni urlopu pracownica zamierza wrócić do pracy.

Zainteresowana wykorzystała po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, zatem ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.

Aktywne zawodowo małżeństwo zamierza przyjąć troje rodzeństwa w ramach rodziny zastępczej niezawodowej. Dzieci mają odpowiednio 2, 4 i 5 lat. Z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego zamierza skorzystać małżonek.

Już od 1 dnia przyjęcia dzieci na wychowanie z urlopu może korzystać opiekun. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego będzie trwał 33 tygodnie, tj. 231 dni (33 tyg. x 7 dni).

Przykładowe wzory pism w sprawie urlopu macierzyńskiego prezentujemy poniżej.