Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 23 (497) z dnia 1.12.2019

Sposoby wykorzystywania urlopu rodzicielskiego udzielanego obojgu rodzicom

Pracownica po urodzeniu dziecka zamierza wykorzystać cały urlop macierzyński, a z urlopu rodzicielskiego ma skorzystać jej mąż (6 tygodni - 100% podstawy zasiłku, a w pozostałym okresie - 60%). W trakcie pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego pracownik - ojciec dziecka na 2 tygodnie musi przerwać urlop i wrócić do pracy na cały etat. Czy jest możliwe, żeby rodzice podzielili się tą pierwszą częścią urlopu rodzicielskiego oraz kto i w jakim trybie powinien złożyć wniosek w takim przypadku?

Zgodnie z art. 182^1a § 1 K.p., po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik (na równych prawach matka i ojciec dziecka) ma prawo do 32 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (przy urodzeniu większej liczby dzieci) urlopu rodzicielskiego. Oboje rodzice mający status pracowniczy mogą korzystać z tego urlopu jednocześnie, z tym że jego łączny wymiar nie może przekraczać wymienionych wyżej okresów (art. 182^1a § 2 K.p.). Mogą też ustalić, które z nich będzie korzystać z całego lub części urlopu. Zasadą jest, że urlop rodzicielski może być realizowany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia (art. 182^1c § 1 K.p.). Maksymalna liczba części tego urlopu to cztery, a każda z nich powinna liczyć minimum 8 tygodni, z tym że:

• pierwsza część w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,
   
• ostatnia część może być krótsza, jeśli do wykorzystania pozostało mniej niż 8 tygodni.

Przyjmuje się, że minimalna długość danej części urlopu rodzicielskiego dotyczy każdego z rodziców osobno, również gdy korzystają z niego jednocześnie (por. Kodeks pracy. Komentarz, pod red. prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk, C.H. Beck 2018, kom. do art. 182^1c). Nie jest więc dopuszczalne wnioskowanie o krótszą część urlopu niż 8 tygodni - dotyczy to również rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez jednego z rodziców przed upływem 8 tygodni (por. www.rodzicielski.gov.pl, zakładka "Tata"). Tę wykładnię należy analogicznie zastosować do pierwszej sześciotygodniowej części urlopu rodzicielskiego, wykluczając jej dzielenie między oboje rodziców. Wynika to z ochrony interesów pracodawcy - zbyt liczne wnioski pracownika dezorganizowałyby pracę.

Są dwa tryby wnioskowania o urlop rodzicielski. W pierwszym wniosek składa pracownica w ciągu maksymalnie 21 dni po porodzie, jeśli chce z niego skorzystać w całości bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Może się następnie podzielić tym urlopem z ojcem dziecka (art. 179¹ § 1-2 K.p.). Konsekwencją decyzji o dzieleniu się urlopem jest konieczność złożenia wniosków do pracodawcy odpowiednio:

• przez pracownicę o rezygnacji z niego w całości albo w części i powrotu do pracy - w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy,
   
• przez pracownika o udzielenie urlopu w całości albo w części - na co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

W drugim trybie pracownik, a więc również ojciec dziecka, powinien wystąpić z wnioskiem o udzielenie urlopu rodzicielskiego na minimum 21 dni przed jego rozpoczęciem (art. 182^1d § 1 zd. 1 K.p.). Do wniosku należy dołączyć oświadczenie drugiego rodzica o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego przez okres wskazany we wniosku, skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów. Tak wynika z § 18-19 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem... (Dz. U. poz. 2243).

Resort pracy w piśmie z 24 lutego 2016 r., zawierającym odpowiedź na pytanie naszego Wydawnictwa uznał, że: "(...) w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części.

W przypadku, gdy pracownik - ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. (...)". Przeciwny pogląd wyraził Sąd Rejonowy we Wrocławiu w wyroku z 26 lipca 2018 r. (sygn. akt X U 104/18), w którym zajmował się sprawą pracownicy wnioskującej po przerwie o pozostałą część urlopu. Sąd ten uznał, że: "(...) Co prawda, w istocie z przepisów art. 179¹ K.p. oraz art. 182^1d wynikają dwa odrębne tryby udzielania urlopu rodzicielskiego (odpowiednio w całości i w częściach), to jednak nawet w przypadku trybu określonego w art. 179¹ K.p. przepisy prawa pracy nie przewidują sankcji w postaci utraty prawa do pozostałej części urlopu rodzicielskiego w przypadku jego przerwania na wniosek pracownika. (...)".

W świetle powyższego należy uznać, że w okolicznościach opisanych w pytaniu możliwe są dwa rozwiązania. W pierwszym pracownica - matka dziecka składa wniosek o urlop rodzicielski na podstawie art. 179¹ K.p. o całość urlopu, a następnie - po wykorzystaniu 6 tygodni - rezygnuje z pozostałej części na rzecz pracownika - ojca dziecka. Gdyby ona nie chciała lub nie mogła tego uczynić, wówczas pracownik - ojciec dziecka wnioskuje o urlop rodzicielski w częściach na mocy art. 182^1d K.p. Przyjmując korzystną dla niego, wskazaną wyżej interpretację sądową, nawet jeśli przerwie pierwszą sześciotygodniową część tego urlopu na swój wniosek i wróci do pracy, to może zawnioskować o kolejną. Zastrzegamy jednak, że ostateczna ocena dopuszczalności takiego postępowania należy do sądu.