Luźna część urlopu rodzicielskiego nie dla wszystkich

W stanie prawnym obowiązującym przed 2 stycznia br. poszczególne części urlopu rodzicielskiego musiały być wykorzystane bezpośrednio jedna po drugiej. Po zmianie przepisów została wyodrębniona tzw. luźna część urlopu rodzicielskiego, która może być wykorzystana po przerwie. Okazuje się jednak, że nie zawsze można z takiej części urlopu skorzystać.

Urlop rodzicielski z przerwą

Od 2 stycznia 2016 r. część urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni nie musi być wykorzystana bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. Jest to odstępstwo od ogólnej zasady, zgodnie z którą poszczególne części urlopu rodzicielskiego (o ile jest wykorzystywany w częściach) muszą przypadać bezpośrednio jedna po drugiej. Wspomniana luźna część urlopu rodzicielskiego może być wykorzystana nawet w znacznej odległości czasowej od poprzedzającej ją części urlopu - pracownik może wybrać tę część aż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat (art. 182^1c § 1 i 3 K.p.). Z pobieżnej lektury przepisów wprowadzających możliwość wykorzystania części urlopu rodzicielskiego po przerwie można wnioskować, że jest to opcja dostępna dla ogółu pracowników. Jednak już przy bliższej analizie regulacji dotyczących trybu udzielenia tego urlopu pojawiają się pierwsze wątpliwości. Trzeba przypomnieć, że urlop rodzicielski może być udzielony w dwóch odrębnych trybach, tj.:

z góry - na podstawie art. 179¹ K.p., który przewiduje złożenie przez pracownicę w ciągu 21 dni po porodzie wniosku o udzielenie, bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (lub pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający temu urlopowi) urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
z dołu - na podstawie wniosku składanego w terminie 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego (art. 182^1d K.p.).

W pierwszym przypadku urlop rodzicielski wykorzystywany jest w całości, natomiast przy urlopie rodzicielskim udzielonym w trybie art. 182^1d K.p. pracownik może go wykorzystać w częściach, w tym jedna część, tzw. luźna, nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części. Pojawia się jednak pytanie, czy tę regulację można odnieść do sytuacji wykorzystywania urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry. W tym ostatnim przypadku urlop wykorzystywany jest w jednym ciągu, a jedyną możliwością jego przerwania jest rezygnacja z niego.

Po rezygnacji urlop udzielony z góry przepada

Tryb rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry określony jest w art. 179¹ § 4 K.p. Pracownik, który chce zrezygnować z tego urlopu, musi złożyć wniosek w sprawie rezygnacji w terminie określonym w tym przepisie. Pozostałą część urlopu może przejąć drugi rodzic dziecka, również składając odpowiedni wniosek w tej sprawie (patrz stanowisko MRPiPS w ramce). Czy jednak po rezygnacji z urlopu rodzicielskiego - zakładając, że drugi rodzic nie przejmie jego wykorzystania - pracownik może wrócić na urlop, wnioskując o udzielenie tzw. luźnej części urlopu? Analizując tę kwestię trzeba zauważyć, że istotą instytucji tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego jest to, że nie musi ona przypadać bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej części tego urlopu. Ta poprzednia część urlopu musi więc wystąpić. Nie można jednak mówić o częściach urlopu w przypadku urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry - jest on bowiem wykorzystywany w pełnym wymiarze, bez podziału na części. Czy więc prawidłowe jest przyjęcie, że pracownik, który zrezygnował z urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry, może - w razie nieprzejęcia urlopu przez drugiego rodzica - wykorzystać później jego luźną część w wymiarze do 16 tygodni?

Nasze Wydawnictwo przedstawiło powyższą wątpliwość w zapytaniu wystosowanym do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Z odpowiedzi resortu pracy wynika, że pracownik, któremu udzielono urlopu rodzicielskiego z góry i który z niego zrezygnował, nie może następnie wykorzystać tzw. luźnej części tego urlopu. Niewykorzystana część urlopu rodzicielskiego definitywnie przepada, chyba że przejmie ją drugi rodzic dziecka. Ponadto, jak wynika ze stanowiska Ministerstwa, w przypadku urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry rezygnacja z niego może nastąpić tylko w trybie art. 179¹ § 4 K.p. Nie ma więc możliwości rezygnacji z niego w każdym czasie, za zgodą pracodawcy - tak, jak jest to przewidziane w razie korzystania z urlopu udzielonego z dołu, w trybie art. 182^1d K.p.

"(...) zgodnie z art. 179¹ § 4 Kodeksu pracy pisemny wniosek dotyczący:

1) rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;

2) udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić takie wnioski.

Oznacza to, że w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części.

W przypadku, gdy pracownik-ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. W tym trybie wnioskowania o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu.

Ze względu na brak przepisów przejściowych, a więc bezpośrednie stosowanie nowych przepisów po dniu ich wejścia w życie, w przypadku, gdy przed wejściem w życie zmian Kodeksu pracy został złożony jeden wniosek o dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski, a następnie został złożony wniosek o rezygnację z części urlopu rodzicielskiego - nie ma możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu (...)".

Stanowisko MRPiPS z dnia 24 lutego 2016 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)