Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego i jej konsekwencje

Korzystanie z urlopów z tytułu rodzicielstwa na ogół nie ogranicza się do urlopu macierzyńskiego. Pracownicy zazwyczaj wnioskują też o urlop rodzicielski. Zasady korzystania ze wspomnianego urlopu z założenia cechują się elastycznością, przewidując podział urlopu, możliwość wykorzystania go po przerwie czy rezygnację z niego. Jednak zbyt pochopna rezygnacja z urlopu rodzicielskiego może pociągnąć za sobą negatywne konsekwencje.

Dwa tryby udzielania urlopu

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (lub na prawach urlopu macierzyńskiego) albo po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, pracownik może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Wspomniany urlop może być udzielony w dwóch trybach, tj.:

z góry - na podstawie art. 179¹ K.p., który przewiduje złożenie przez pracownicę w ciągu 21 dni po porodzie wniosku o udzielenie, bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (lub pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający temu urlopowi) urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
z dołu - na podstawie wniosku składanego w terminie 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego (art. 182^1d K.p.).

W pierwszym przypadku urlop rodzicielski wykorzystywany jest w całości, natomiast przy urlopie rodzicielskim udzielonym w trybie art. 182^1d K.p. pracownik może go wykorzystać w częściach, w tym jedna część, tzw. luźna w wymiarze do 16 tygodni, nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części.

Wnioskowanie o urlop rodzicielski następuje na warunkach określonych w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243). Rozporządzenie określa niezbędną treść wniosku oraz dokumenty, które należy do niego dołączyć.

Zawsze można zrezygnować z urlopu

Niezależnie od zastosowanego trybu udzielenia urlopu rodzicielskiego, w każdym przypadku pracownikowi przysługuje prawo do rezygnacji z niego. Warunki i procedura rezygnacji są jednak zróżnicowane, w zależności od tego, jaki tryb udzielenia urlopu został zastosowany.

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego jest bardziej sformalizowana, gdy jest on udzielany z góry, w trybie art. 179¹ K.p. W takim przypadku rezygnacja może nastąpić bez zgody pracodawcy, jednak pracownica (bo tylko ona może otrzymać urlop rodzicielski z góry) musi dopełnić formalności określonych w art. 179¹ § 4 K.p. Przepis ten wymaga złożenia wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry, najpóźniej na 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Wniosek pracownicy w sprawie rezygnacji powinien zawierać:

imię i nazwisko pracownicy,
wskazanie daty przystąpienia do pracy.

Po rezygnacji z urlopu przez matkę dziecka, pracownik - ojciec dziecka może zawnioskować o pozostałą jego część. We wniosku dotyczącym udzielenia mu urlopu podaje m.in. imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka, a także wskazuje okres, na który ma być udzielony urlop rodzicielski. Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (zagraniczny akt urodzenia dziecka) lub kopie tych dokumentów. Konieczne jest też dołączenie kopii wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez pracownicę - matkę dziecka.

Jeżeli chodzi o rezygnację z urlopu rodzicielskiego udzielonego z dołu, to procedura tej rezygnacji jest o wiele mniej sformalizowana. Przepisy dopuszczają w tym przypadku możliwość rezygnacji w każdym czasie, wymagając jednak zgody pracodawcy na rezygnację.

Uwaga na przepadek urlopu

Przepisy kodeksowe przewidują możliwość rezygnacji z urlopu rodzicielskiego niezależnie od trybu, w jakim został udzielony. Rezygnacja może jednak oznaczać utratę niewykorzystanej części urlopu. Zakres "strat urlopowych" zależy od tego, jakiego urlopu - udzielanego z dołu czy z góry - dotyczy rezygnacja. Jeżeli chodzi o urlop udzielany z góry, konsekwencje rezygnacji są poważniejsze.

Następstwem rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie art. 179¹ K.p. (z góry) jest przepadek niewykorzystanej części tego urlopu, chyba że przejął ją ojciec dziecka. Po dokonaniu rezygnacji z urlopu udzielonego z góry nie można bowiem zawnioskować o tzw. luźną część urlopu rodzicielskiego. Należy zauważyć, że aby wystąpiła luźna część urlopu rodzicielskiego, uprzednio musi zostać wykorzystana chociaż jedna standardowa część tego urlopu. Takiego warunku nie spełnia urlop rodzicielski udzielany z góry, ponieważ jest on udzielany w pełnym wymiarze, bez możliwości podziału go na części. Stąd w przypadku rezygnacji z tego urlopu i nieprzejęciu go przez pracownika - ojca dziecka, urlop ten definitywnie przepada (patrz stanowisko w ramce).

Nieco bardziej korzystnie wygląda sprawa konsekwencji rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego z dołu. Moim zdaniem po rezygnacji pracownik może jeszcze zawnioskować o tzw. luźną część urlopu, jednak nie może wykorzystać więcej niż maksymalny wymiar tej części, tj. 16 tygodni urlopu - nawet jeśli wymiar niewykorzystanego urlopu jest większy.

"(...) w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części.

W przypadku, gdy pracownik-ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. W tym trybie wnioskowania o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. (...)".

Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, otrzymane przez nasze Wydawnictwo w dniu 24 lutego 2016 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)