Podział i rezygnacja z urlopu rodzicielskiego

1) Kilka naszych pracownic korzysta aktualnie z urlopu rodzicielskiego, w tym jedna z pracownic zawnioskowała o ten urlop z góry, a pozostałe wykorzystują urlop w części. Wszystkie sygnalizują chęć rezygnacji z tego urlopu i powrotu do pracy. Z pozostałej części niewykorzystanego urlopu skorzystaliby pracownicy - ojcowie. Czy pracownice mogą dokonać rezygnacji na zasadzie porozumienia z pracodawcą, z dnia na dzień?

Natychmiastowa rezygnacja z urlopu rodzicielskiego, w terminie ustalonym z pracodawcą i przez niego zaakceptowanym, może nastąpić tylko w przypadku udzielenia wspomnianego urlopu w trybie art. 182^1d K.p. Urlop rodzicielski przysługujący w wymiarze 32 lub 34 tygodni (w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie) może być udzielony w dwóch odrębnych trybach, tj.:

• "z góry" - na podstawie art. 179¹ K.p., który przewiduje złożenie przez pracownicę w ciągu 21 dni po porodzie wniosku o udzielenie, bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (lub pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający temu urlopowi) urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
   
• "z dołu" - na podstawie wniosku składanego w terminie 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego (art. 182^1d K.p.).

W pierwszym przypadku urlop rodzicielski wykorzystywany jest w całości, natomiast przy urlopie rodzicielskim udzielonym w trybie art. 182^1d K.p. pracownik może go wykorzystać w częściach, w tym jedna część, tzw. luźna, nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części. Niezależnie od zastosowanego trybu udzielenia urlopu rodzicielskiego, w każdym przypadku pracownikowi przysługuje prawo do rezygnacji z niego. Warunki i procedura rezygnacji jest jednak zróżnicowana, w zależności od tego, jaki tryb udzielenia urlopu został zastosowany.

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego jest bardziej sformalizowana, gdy jest on udzielany "z góry", w trybie art. 179¹ K.p. W takim przypadku rezygnacja może nastąpić bez zgody pracodawcy, pracownica musi jednak dopełnić określonych formalności. Wymagane jest złożenie wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego "z góry", najpóźniej na 21 dni przed przystąpieniem do pracy. W takiej sytuacji pracownik - ojciec dziecka może zawnioskować o udzielenie pozostałej części urlopu rodzicielskiego. Wniosek pracownicy w sprawie rezygnacji powinien zawierać:

• imię i nazwisko pracownicy,
   
• wskazanie daty przystąpienia do pracy.

Natomiast pracownik - ojciec dziecka, wnioskując o udzielenie mu części urlopu rodzicielskiego, z którego zrezygnowała matka dziecka, podaje we wniosku m.in. imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka oraz wskazuje okres, na który ma być udzielony urlop rodzicielski. Do wniosku dołącza skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (zagraniczny akt urodzenia dziecka) lub kopie tych dokumentów. Konieczne jest też dołączenie kopii wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez pracownicę - matkę dziecka.

W przypadku udzielenia urlopu rodzicielskiego "z dołu", tj. na podstawie art. 182^1d K.p., pracownik może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego (składając odpowiedni wniosek w tej sprawie) w każdym czasie, jednak za zgodą pracodawcy. Treść i forma wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego "z dołu" nie jest sformalizowana.

W takiej sytuacji pracownik, rezygnując z urlopu rodzicielskiego za zgodą pracodawcy, może praktycznie z dnia na dzień wrócić do pracy. Takiej możliwości nie ma w razie udzielenia wspomnianego urlopu "z góry", tj. na podstawie art. 179¹ K.p.

2) Czy pracownica, która korzysta z urlopu rodzicielskiego udzielonego "z góry", może po rezygnacji z niego wrócić potem na ten urlop na zasadzie wykorzystania jego tzw. luźnej części?

Nie. W przypadku podziału urlopu rodzicielskiego na części, każda z nich powinna przypadać bezpośrednio po poprzedniej, z wyjątkiem tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego. Jest to część urlopu w wymiarze do 16 tygodni, która nie musi następować w bezpośredniej ciągłości z poprzednią częścią urlopu rodzicielskiego. Jednak w przypadku urlopu rodzicielskiego udzielanego "z góry", nie można podzielić go na części, ponieważ jest on udzielany w pełnym wymiarze. Stąd w przypadku rezygnacji z tego urlopu i nieprzejęciu go przez pracownika - ojca dziecka lub (w określonych sytuacjach) pracownika - innego członka najbliższej rodziny, urlop ten definitywnie przepada. Potwierdza to Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które uznało, iż: "(...) W tym trybie wnioskowania (na podstawie art. 179¹ K.p. - przyp. red.) o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu (...)."