Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 15 (297) z dnia 1.08.2011

Premia uznaniowa w wynagrodzeniu urlopowym

Według postanowień umowy o pracę pracownicy otrzymują wynagrodzenie stałe miesięczne w kwocie określonej w umowie i premię uznaniową. W praktyce premia jest wypłacana co miesiąc w stałej niezmiennej kwocie. Czy stanowi ona składnik wynagrodzenia urlopowego?

Premia uznaniowa jest swego rodzaju nagrodą i co do zasady nie stanowi podstawy wynagrodzenia urlopowego, co wyjaśniamy poniżej.

W myśl art. 172 K.p., za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy. Są to tzw. ogólne zasady dotyczące ustalania wynagrodzenia za urlop. Konkretyzują je przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego... (Dz. U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.), dalej rozporządzenia urlopowego.

W myśl przepisów powołanego aktu wykonawczego, stałe składniki wynagrodzenia, np. wynagrodzenie zasadnicze w stawce miesięcznej, uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. W praktyce z wynagrodzenia stałego nie wyodrębnia się wynagrodzenia za pracę oraz za urlop, ale wypłaca się je w całości. Zmienne składniki wynagrodzenia, przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, uwzględnia się przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 (ewentualnie 12) miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.

Zgodnie z § 6 rozporządzenia urlopowego, wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyłączeniem m.in. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie oraz nagród z zakładowego funduszu nagród. W katalogu tym nie wymienia się natomiast składnika wynagrodzenia pod nazwą "premia", co daje asumpt do stwierdzenia, iż premie wchodzą do podstawy, chyba że są nagrodami.

W praktyce występują tzw. premie regulaminowe oraz premie uznaniowe. Premia regulaminowa jest składnikiem wynagrodzenia za pracę wypłacanym po spełnieniu przez pracownika warunków do jej uzyskania, określonych w regulaminie premiowania albo w innym akcie wewnętrznym bądź w umowie o pracę. Prawo do niej oraz jej wysokość nie zależą od swobodnego uznania pracodawcy, a pracownik, który spełnił warunki do jej nabycia może dochodzić wypłacenia premii na drodze sądowej. Premie regulaminowe należy więc przyjąć do podstawy wynagrodzenia za urlop. Inaczej jest jeśli chodzi o premię uznaniową, do której prawo przyznaje pracodawca według własnego uznania w każdym okresie płatności odrębnie. Nie posiada ona charakteru roszczeniowego i jest w istocie nagrodą. Fakt, że w praktyce jest przyznawana za każdy miesiąc, co kwalifikuje ją jako składnik periodyczny, ma znaczenie drugorzędne. Podobnie w tej sprawie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lipca 2000 r. (sygn. akt I PKN 17/00, OSNP 2002/3/77), w którym wyjaśnił, że premia uznaniowa ma charakter nagrody i nie jest obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia, wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego.

Zwracamy uwagę! Premia nazwana uznaniową może spełniać przesłanki dla uznania jej za premię regulaminową. Przykładowo gdy regulamin bądź umowa o pracę zawierają konkretne i sprawdzalne warunki premiowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 146/04 oraz z dnia 21 września 2006 r., sygn. akt II PK 13/06, OSNP 2007/17-18/254). Nie wydaje się jednak aby miało to miejsce w sytuacji przedstawionej w pytaniu. Umowy pracowników przewidują premie uznaniowe, ale nie wskazują żadnych kryteriów ich przyznawania. Z treści pytania można wnioskować, iż premie są wypłacane w takiej samej kwocie niezależnie od tego czy pracownik przepracował cały miesiąc, czy korzystał z urlopu wypoczynkowego. Można więc uznać, że otrzymuje on ten składnik wynagrodzenia również za czas urlopu.